Eleştirel Düşünme Becerisi Nasıl Kazandırılır?

Eleştirel düşünme becerisinin kazandırılması için öncelikle eleştirel düşünmenin tanımının eksiksiz ve doğru bir biçimde yapılması gerekir. Zira birey zamanla kendi düşünme şeklini ve düşünmeye ilişkin tutumlarını biçimlendirir, düşünme şeklini değiştirmek ve geliştirmek zor olacağından eleştirel düşünme eğitimi verilirken bireylerin bu eğitime hazır hale getirilmesi şarttır.

Eleştirel düşünme tanımlarında sıklıkla karşılaşılan “tutum” öğesine dikkat edilmelidir. Zira tutum, bir bireyin düşünce, duygu ve davranışlarını düzenli bir biçimde oluşturan eğilim olarak tanımlanır. Bu anlamda eleştirel düşünmenin iki önemli boyutu ele alınmadır. Bunlar; bilgi ve inançların oluşturulması ve incelenmesi diğeri ise bu becerilerin davranışa rehberlik etmesi amacıyla kullanılabilmesidir. Örneğin, zihne olumlu tutum ve alışkanlıkları kazandırma, beceri ve stratejilerin kullanılmasını kolaylaştırır.

Eleştirel düşünme ile ilgili üç önemli tutumdan bahsedilmesi gerekir. Bunlar;

• – Akıl yürütmeye hazır olma ve isteklilik
• (Gereksinim)
• – Mücadele İsteği
• (Açık fikirli olma, karşıt fikir geliştirebilme)
• – Gerçeği bulma ve arama isteği
• (Doğruyu aramak yerine emin değilim, araştırıp bulalım yaklaşımı vardır.)
•  Eleştirel düşünmede zihinsel alışkanların neler olduğundan bahsedilmesi gerekir. Sözü geçilen alışkanlıklar ise şunlardır:
• – Gerçeğe ve akıl yürütmeye saygı duymalıdır.
  – Üstün nitelikli ve sıra dışı ürün ve performanslara saygı duymalıdır.
• – Objektif olabilmelidir.
  – Araştırıcı ve sorgulayıcı bir tutum sergilemelidir.
  – Açık fikirli olmalıdır.
  – Bağımsız olabilmelidir.
  – İşbirliğine dayalı düşünme ve araştırma sürecinde diğerlerine saygı göstermelidir.
• – Önyargılarının bilincinde olmalıdır.
• – Birden fazla bakış açıyla bakabilmelidir.
• Son olarak ise eleştirel düşünmenin önündeki engellerin neler olduğu hususunda öğrenciler bilgilendirilmelidir. Zira bu engellerin önüne geçebilmek adına çalışmalar ancak bilgilendirme sonrasında gerçekleşebilir. Sözü geçilen engeller ise şunlardır:

– Anahtar düşünceleri fark edememe
– Sonuca acele varma isteği
– Akla uygun olmayan düşünceler kullanma
– Sonuçları düşünmekten kaçınma
– Amaçtan uzaklaşma
– Sözcükleri hatalı kullanma
– Önemsiz ve yüzeysel olgulara yoğunlaşma
– Farklı tartışmalı olayları birbirine karıştırma
– Önyargılarının bilincinde olmama
– Belirsizlik içeren bilgileri benimseme, eksik ve yetersiz karar alma
– Görüşümüzü yansıtmayan bilgileri görmezden gelme
– Sıklıkla doğrulanmamış çıkarım ve varsayım geliştirme ve bunları fark edememe
– Dar kapsamlı, belirsiz, akıldışı, basitleştirici, ikiyüzlü ya da benmerkezci düşünme
– Verileri sınırlandırma ve hatalı açıklama
– Zayıf iletişim
– Kendi cehaletini görememe