Okuma eyleminin amacı anlamayı sağlamaktır.

Anlama görüleni ya da işitileni kavrayabilme becerisidir. Okumak kelimeleri ya da cümleleri görmek değildir. Anlayarak okumak için kelimelerdeki anlamı basit bir şekilde yakalamak gerekir. Okunan konuda önceden edinilmiş bilgi ve deneyimleri yazarın sunduklarıyla karşılaştırmak ve çeşitli yargılara ulaşmaktır; yazının ya da konuşmanın ne demek istediğini anlamaktır. Anlama gerçekleşmişse okuma etkinliği de gerçekleşmiş demektir. Bu nedenle okuma temel niteliği ile bir anlama sürecidir.

Okuduğunu anlama stratejileri;
 Metinde sunulan içeriğin anlaşılmasını,
 Dikkatin okuma üzerinde yoğunlaşmasını,
 Okuma sürecine etkin katılımı,
 Materyal içeriği ile kişisel yaşantılar arasında bağlantı kurmayı,
 Okunanın yeterli şekilde eleştirilip, değerlendirilmesini,
 Okunanın hafızada uzun süre kalmasını ve çabuk hatırlanmasını sağlar.

Okuma öncesi, okuma ve okuma sonrası olarak üç kısımdan oluşan okuma etkinliğinde, okuyucunun görevleri ve her bir kısım için kullandığı okuduğunu anlama stratejileri de farklılık göstermektedir.

Okuma öncesi süreç, metnin içeriği hakkında genel bir görüş edinmek için metnin kabaca gözden geçirilmesini, okuma amacına bağlı olarak metnin önemli kısımlarının saptanmasını ve hangi stratejilerin kullanılması gerektiğine karar verilmesini içerir. Okuma öncesi stratejiler, öğrencinin metni okuma amacına karar vermesi ve önceki bilgilerini aktif hale getirmesine dayanır. Metnin anlamı hakkında ipuçları elde etmek için metni taramak ve metnin içeriği hakkında tahmin yürütmeyi içerir.

Okuma öncesi stratejilerinin odak noktası tahmin etmektir.

Okuma sürecindeki stratejiler, tahminleri kontrol etmek ve değiştirmek için kullanılır. Bu stratejilerle iki temel problem çözülmek istenir, birincisi yazarın mesajı, yazarın okuyucuların ne anlamasını istediğidir. İkincisi ise yazarın mesajının altında ne gibi anlamlar yattığının bulunmasıdır.

İyi okuyucular okuma sürecindeki stratejileri anlam çıkarma sürecini yönetmek için kullanırlar. Tahminlerini kontrol eder, doğru olmayan tahminlerini düzeltme stratejilerini kullanarak yeni gelen bilgilere uygun olarak yenilerler.

Anlam çıkarma metnin okunması bittikten hemen sonra tamamlanmaz. Düzenleme stratejileri; özet çıkarma, ana noktalara karar verme, sonuca varma gibi süreçleri; değerlendirme stratejileri ise yargıya varma gibi süreçleri içerir. Bu süreçler okuma tamamlandıktan sonra gerçekleşir, okuma sonrası anlama stratejileri olarak adlandırılır ve okuma sonrası okuduğunu anlama stratejilerinin iki çeşidi olarak ifade edilir.

Nimet Keskin / Türkçe Öğretmeni