KELİME DAĞARCIĞINI GELİŞTİRİCİ 5 OYUN
Yapılan araştırmalar Türkçe ortalama 400 kelimeyle konuşulduğunu ortaya koymaktadır. Bu durum İngiltere’de İngilizce için 2 bin kelime civarında. Köklü ve zengin bir dil olan Türkçeyi de çok daha geniş bir kelime sayısıyla konuşabilmeniz mümkün. Oyunlarla keyif alarak kelime dağarcığımızı geliştirmemiz mümkün.
Oyunlar ilginç ve etkilidir çünkü öğrencilerin dikkatlerini çeken ve motive eden etkinlikler minimum düzeyde belirsizlik içerirler. Ayrıca sınıfta öğrenciler için etkileşim ve iletişime dayalı bir ortam oluşturmanın en etkili yollarından biri oyunlardan yararlanmaktır. Bu oyunlar kullanılan metodolojiyi zenginleştirir. Öğrencileri motive eder ayrıca sınıfta öğrencileri kaynaştırıcı etkisi de göz ardı edilemez.
Oyunlar ile bir çocuğun uyumsuz davranışlarının ve hatta ezberlemeyi, tekrar yapmayı gerektiren çalışmalara yönelik düşmanlığının üstesinden gelmek kolaydır. Ayrıca oyun ile bu tip olumsuz tutumlar yaşam boyu sürecek bir öğrenme sevgisine dönüştürülebilir. Ayrıca küçük gruplarla oynanan oyunlar ile öğrencilerdeki dikkat eksikliği ve disiplin eksikliğinin üstesinden gelinebildiği kaydedilmiştir
Kendi dilinde en doğru sözcükleri öğrenmene ve kullanmana yardımcı olacak alışkanlıklar edinmek, iletişim kurmayı, yazmayı ve düşünmeyi kolaylaştıracaktır. Küçük yaşlardan başlayarak birey oyunlar ve gözlem ile kelime dağarcığı şekillenmektedir.4 oyun ile kelime dağarcığımıza katkıda bulunalım.
1.KELİME MEYDAN OKUMASI
Kelime dağarcığını geliştirmek için kişi kendine bir hedef belirlemeli. Haftada üç yeni kelime öğrenmeye çalışılmalı ve bunları konuşurken ve yazarken kullanmalı. Bilinçli bir çabayla, hatırlayıp kullanabileceği birkaç bin yeni kelime öğrenebilir. Bir kelimeyi cümle içinde etkili ve doğru şekilde kullanamıyorsa kelime dağarcığının bir parçası değil demektir.
Haftada üç kelimeyi kolaylıkla öğrenebiliyorsa çıtayı yükseltmeye başlamalı. Bir sonraki hafta on kelime öğrenmeye çalışmalı.
Sözlükte günde 20 yeni kelime bulmak bu kelimeleri doğru şekilde kullanmayı zorlaştırır. Birey olarak gerçekçi ol ve kullanabileceğin pratik bir kelime dağarcığı geliştir.
Çantana veya cebine koyarak her yere yanında götürebileceğin hazır, ufak, boş kelime kartları alabilirsin. Öğrendiğin yeni kelimeleri üstlerine yaz ve otobüsteyken, sıradayken, birini beklerken bu bilgi kartlarını çıkarıp öğrendiklerini tekrar et.
2.VAGON SÖZCÜK OYUNU
İkinci, üçüncü, dördüncü ve daha büyük sınıflar tarafından oynanabilir. Oyunu bir kişi yönetir. Bu öğretmen, ev de ise anne ve baba olabilir. Zaman içinde çocuklar da oyunu yönetebilirler. Oyunu yöneten, bir isim söyler. İsim hangi harfle bitiyorsa, yarışmacılar o harfle başlayan bir isim söylemek zorunda…
Diyelim ki: Başlangıç ismi “elma” olsun, “elma” sözcüğünün son harfi “a” dır. Sonraki yarışmacı “a” ile başlayan bir isim bulmak zorunda, diyelim ikinci yarışmacı da “armut” dedi. Sonraki yarışmacı “t” ile başlayan bir isim bulmak zorunda. O da, “Tarak” demiş olsun, sonraki “k” başlayan “kedi” dedi…
Böylece yarışma devam eder, aynı ismi tekrar edenin puanı düşer, kısa düşünme payı verilir yarışma böylece devam eder. Bu oyun sınıfça oynandığı zaman daha keyifli olur. Örnek: kalem, mendil, limon, nar, robot, tas ….
Bu oyun büyük sınıflarda, daha zorlaştırılır. Oyun, hayvan isimleriyle yapılabilir. Şehir isimleriyle yapılabilir. Örnek: Hayvan isimleriyle, at, tavuk, kedi, inek, kartal, leylek, karınca, atmaca, akbaba…… ikinci kez aynı harfle başlayan hayvan ismini söyleyen veya o harfle başlayan hayvan ismi bulamayan kaybeder. Şehir isimleriyle oynanacaksa: Kayseri, İzmir, Rize, Edirne, Erzurum, Manisa, Antalya……
- TABU OYUNU
- Oyun için hazırlanmış kelimeler içi görünmeyen bir torba içine alınır. Her üç takımdaki, birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü oyuncular birbirlerine karşı yarışacaklardır. İlk takımın ilk oyuncusu torbadan bir kelime seçer, seçtiği kelimeyi diğer oyunculara göstermez. Kelimeyi, eğer varsa altında küçük puntolarla parantez içinde yazılı tabu kelimeleri kullanmadan, imalar ile dolaylı yoldan anlatarak kendisinden sonra gelen takım arkadaşının bulmasını sağlamaya çalışır. Eğer ikinci oyuncu anlatılan kelimeyi bilirse takım bir puan alır. Sırasıyla diğer takımların birinci ve ikinci oyuncuları da yarışır. Tüm takımların ilk turu tamamlanınca, bu kez ikinci oyuncular torbadan birer kelime çekerek üçüncü sıradaki takım arkadaşlarına anlatmaya çalışırlar ve oyun bu şekilde sürer. Kelimeleri okulda öğretmen veya öğrencilerin, evde de ebeveyn ya da çocukların hazırlaması birçok kazanımla oynamasını sağlayacaktır.
4.KELİME TÜRETME OYUNU
Öğrencilerin kura yolu ile çektikleri beş sessiz, dört sesli harften oluşan diziden anlamlı kelimeler türetmeleri esasına dayalı oyun Morgan ve Rinvolucri’nin oyunundan uyarlanmıştır. Üzerinde sesli ve sessiz harflerin yazılı olduğu harfler hazırlanır. Sesli ve sessiz harflerin olduğu kartlar ayrı ayrı torbalara konur. Oyunda:
10 adet A , 3 adet B, 3 adet C, 2 adet Ç, 4 adet D, 11 adet E, 2 adet F, 2 adet G, 1 adet Ğ, 5 adet H, 6 adet I, 3 adet İ, 1 adet J, 3 adet K, 4 adet L, 4 adet M, 6 adet N, 4 adet O, 2 adet Ö, 2 adet P, 6 adet R, 6 adet S, 2 adet Ş, 5 adet T, 3 adet U, 2 adet Ü, 2 adet V, 2 adet Y, 2 adet Z basılı kart kullanılmıştır.
Her gruptan torbalardan harf seçmek için birer sözcü seçilir. Bu sözcüler sıra ile görev alırlar. İlk grubun sözcüsü sessiz harflerin bulunduğu torbadan beş, sesli harflerin bulunduğu torbadan dört kart seçer ve rastgele dizer. Oyun takımlardaki oyuncuların bu kelimeleri kullanarak anlamlı kelimeler türetmeleri ile devam eder. Türetilen kelimelerin yalın halde olması gerekmektedir ayrıca özel isimlere de puan verilmez. Oyuncular türettikleri kelimelerin harf sayısına göre puan alırlar ve takım oyuncularının puanları toplamı takımı skor hanesine yazılır. Her turda sözcüler değişir, sırayla tüm grupların sözcülerinin harf çekmesi sağlanır.
5.KELİME DAĞARCIĞI İÇİN TÜRKÇE SÖZLÜK
Öncelikle Türkçe sözlük almanız ve bir de defter almanız gereklidir. Defter, kelimeleri ve anlamlarını yazacağınız, yazdığınız için de unutmanızı zorlaştıracak önemli detaylardan biridir. Türkçe sözlüğü ister rastgele isterseniz de belirli bir düzen içerisinde kullanabilirsiniz. Tek yapmanız gereken herhangi bir kelime gözünüze kestirip, aldığınız özel kelime defterine de bu kelimeyi ve anlamını yazmak. Sonrasında ise bu defterin bir sayfasına öğrendiğiniz kelimeyle ilgili cümleler yazmak. Cümleler günlük hayat, eğitim, iş hayatı ve her türlü durumla ilgili olabilir. Buradaki asıl amaç, bu kelimeyi nasıl hayatınıza yerleştireceğinizi önceden görmektir.
Özge DEMİREL
Türkçe Öğretmeni-Anlayarak Hızlı Okuma Eğitmeni